Mạng máy tính là một thuật ngữ quen thuộc, xuất hiện trong hầu hết các lĩnh vực của cuộc sống hiện đại. Tuy vậy, không phải ai cũng hiểu rõ về nó. Trong bài viết này, Cốc Cốc sẽ giúp bạn khám phá khái niệm mạng máy tính là gì lợi ích của mạng máy tính và các khía cạnh liên quan, từ cách hoạt động đến phân loại mạng.
Nội dung chính
Mạng máy tính là gì?
Khái niệm mạng máy tính
Khái niệm mạng máy tính có thể đã trở nên quen thuộc với nhiều người, đặc biệt trong thời đại số hóa hiện nay. Vậy mạng máy tính thực chất là gì? Theo định nghĩa từ Wikipedia, mạng máy tính là một hệ thống viễn thông kỹ thuật số, cho phép các thiết bị (gọi là các nút mạng) kết nối và chia sẻ tài nguyên với nhau. Các thiết bị trong hệ thống mạng này có thể trao đổi dữ liệu thông qua các kết nối như cáp mạng, cáp quang hoặc không dây (wifi).
Hiểu một cách đơn giản, mạng máy tính là hệ thống gồm từ hai máy tính trở lên, được liên kết với nhau qua mạng, giúp việc chia sẻ tài nguyên và truyền tải dữ liệu giữa các thiết bị trở nên thuận tiện hơn mà không cần đến các phương tiện lưu trữ vật lý như thẻ nhớ, USB hay CD.
Các thành phần tạo nên mạng máy tính là gì: thiết bị đầu cuối, môi trường truyền dẫn và thiết bị kết nối vật lý. Thêm vào đó, phần mềm trên các thiết bị cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ trao đổi thông tin và dữ liệu giữa các máy tính một cách hiệu quả.
Những thuật ngữ được dùng trong mạng máy tính
Khi sử dụng mạng máy tính, nếu bạn không phải là chuyên gia trong lĩnh vực này, có thể sẽ gặp khó khăn khi hiểu hết các thuật ngữ và từ viết tắt thường được sử dụng. Dưới đây là một số thuật ngữ phổ biến mà bạn có thể bắt gặp trong mạng máy tính:
LAN (Local Area Network)
Đây là mạng cục bộ, thường được thiết lập trong một không gian nhỏ như một phòng, một tòa nhà hay trong một trường học.
Broadcast
Thuật ngữ này dùng để chỉ cách truyền thông tin từ một điểm đến tất cả các điểm khác trong cùng một mạng.
DNS (Domain Name System)
Hệ thống này giúp chuyển đổi tên miền của các trạm thành địa chỉ IP tương ứng, giúp việc truy cập dễ dàng hơn.
Cookies
Đây là tệp tin tạm thời được tạo tự động trên máy tính khi người dùng truy cập vào một trang web, lưu trữ các thông tin cá nhân như tài khoản đăng nhập để sử dụng cho các lần truy cập sau.
URL (Uniform Resource Locator)
Là địa chỉ của tài nguyên trên web, giúp người dùng định vị và truy cập vào các tài nguyên đó.
WWW (World Wide Web)
Dịch vụ này cung cấp thông tin từ xa qua mạng Internet, bao gồm các tập tin văn bản, đồ họa, âm thanh… Từ đó, người dùng có thể dễ dàng truy cập và khám phá thông tin.
HTML (Hypertext Markup Language)
Ngôn ngữ này được sử dụng để xây dựng cấu trúc và tổ chức các thành phần trong một trang web hoặc ứng dụng, bao gồm đoạn văn, tiêu đề, liên kết, trích dẫn, v.v.
Data (Dữ liệu)
Là sự thể hiện của thông tin, được truyền tải thông qua các tín hiệu vật lý.
Bit
Đơn vị cơ bản nhất của dữ liệu số.
Địa chỉ IP (Internet Protocol)
Địa chỉ mạng của hệ thống trên toàn bộ mạng Internet, còn được gọi là địa chỉ logic.
Địa chỉ MAC
Là địa chỉ vật lý duy nhất xác định mỗi thiết bị trên mạng, gắn liền với card giao diện mạng (NIC).
Mạng máy tính hoạt động thế nào?
Sau khi đã nắm rõ khái niệm về mạng máy tính, chúng ta cần tìm hiểu cách thức hoạt động của nó. Mạng máy tính được xây dựng dựa trên các thiết bị chuyên dụng như switch (thiết bị chuyển mạch), wifi và các điểm truy cập, tạo nên nền tảng kết nối cho toàn bộ hệ thống.
Thiết bị chuyển mạch đóng vai trò kết nối các thiết bị như máy tính, máy in, máy chủ và các thiết bị khác, đảm bảo tính bảo mật trong nội bộ mạng, cho dù đó là mạng gia đình hay doanh nghiệp. Trong khi đó, điểm truy cập (access point) cho phép kết nối thiết bị vào mạng mà không cần sử dụng cáp, mang đến sự tiện lợi và linh hoạt hơn.
Bộ định tuyến (router) có nhiệm vụ kết nối mạng nội bộ với các mạng khác. Đồng thời, thiết bị này giúp phân tích dữ liệu được gửi qua mạng. Nó sẽ chọn lộ trình tốt nhất để gửi dữ liệu đến đúng địa chỉ đích. Không chỉ đơn giản là kết nối mạng gia đình hoặc doanh nghiệp với Internet, bộ định tuyến còn giúp bảo vệ thông tin trước những mối đe dọa từ bên ngoài, đảm bảo tính bảo mật và an toàn cho mạng lưới của bạn.
Mạng máy tính đang phát triển, ứng dụng như thế nào?
Ngày nay, khi nhiều doanh nghiệp, tổ chức và cơ quan nhà nước đang chuyển mình mạnh mẽ sang quá trình chuyển đổi số, vai trò của mạng máy tính trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Một số kiến trúc mạng hiện đại đang được phát triển và ứng dụng rộng rãi, bao gồm:
Mạng tự điều khiển bằng phần mềm (SDN)
Đây là xu hướng phát triển mạng với khả năng lập trình, tự động hóa và mở rộng cao hơn. Trong các mạng SDN, việc điều khiển lưu lượng được thực hiện tập trung thông qua phần mềm, giúp mạng linh hoạt và phản ứng nhanh hơn với những thay đổi của môi trường.
Mạng dựa trên bộ điều khiển
Bộ điều khiển mạng đóng vai trò quan trọng trong việc mở rộng và bảo mật mạng lưới, đồng thời giúp đơn giản hóa các hoạt động quản lý. Điều này cho phép các tổ chức dễ dàng thích ứng với những thay đổi trong nhu cầu kinh doanh.
Tích hợp đa miền
Các doanh nghiệp lớn thường xây dựng nhiều mạng riêng biệt và sử dụng bộ điều khiển để liên kết chúng với nhau. Việc tích hợp đa miền cho phép các mạng giao tiếp và trao đổi các thông số hoạt động, đảm bảo hiệu quả kinh doanh trên các miền mạng khác nhau.
Mạng dựa trên mục đích (IBN)
Kiến trúc này kết hợp với SDN để không chỉ tăng tốc độ mà còn tạo ra các mạng riêng, được tối ưu hóa để tự động hóa quy trình, phân tích hiệu suất, phát hiện vấn đề và cung cấp bảo mật toàn diện, đáp ứng chính xác các mục tiêu kinh doanh.
Ảo hóa mạng
Công nghệ này cho phép chia nhỏ mạng vật lý thành nhiều mạng logic độc lập, gọi là “mạng phủ”. Mỗi mạng logic có thể được tùy chỉnh để đáp ứng các yêu cầu cụ thể về bảo mật, chất lượng dịch vụ và các nhu cầu khác, giúp tối ưu hóa hiệu suất trong quản lý.
Có những loại mạng máy tính nào?
Mạng máy tính hiện nay được phân loại dựa trên hai tiêu chí chính: chức năng và mô hình kết nối.
Phân loại theo chức năng
Có ba mô hình mạng máy tính phổ biến:
Mô hình mạng ngang hàng (Peer-to-Peer)
Trong mô hình này, tất cả các máy tính trong mạng đều có vai trò như nhau. Mỗi máy có thể trực tiếp cung cấp tài nguyên của mình cho các máy khác, đồng thời cũng có thể sử dụng tài nguyên từ các máy trong mạng mà không cần qua máy chủ trung gian.
Mô hình khách – chủ (Client-Server)
Ở mô hình này, một hoặc vài máy tính sẽ được chọn làm máy chủ, có nhiệm vụ quản lý và cung cấp tài nguyên như chương trình, thiết bị hay dữ liệu cho các máy còn lại. Các máy nhận tài nguyên này được gọi là máy khách.
Mô hình mạng dựa trên nền web
Với mô hình này, người dùng chỉ cần một trình duyệt web và kết nối Internet là có thể chia sẻ dữ liệu, xem phim, gửi tin nhắn và thực hiện các tác vụ khác trực tiếp trên mạng.
Phân loại theo mô hình kết nối
Mạng LAN (Local Area Network)
Đây là mạng cục bộ, kết nối các máy tính trong phạm vi nhỏ như văn phòng, phòng học, hoặc trong nhà. Để kết nối với mạng LAN, người dùng cần có card mạng (NIC) và thiết bị truyền dẫn, có thể là có dây hoặc không dây.
Mạng WAN (Wide Area Network)
Mạng WAN kết nối các máy tính ở khoảng cách xa, trong phạm vi rộng như giữa các thành phố hoặc quốc gia. Các mạng LAN sẽ kết nối với nhau qua các dịch vụ của nhà cung cấp, tạo thành một mạng WAN. Hiểu đơn giản, khi nhiều mạng LAN được kết nối với nhau, chúng tạo thành mạng WAN, và mạng WAN lớn nhất trên thế giới hiện nay chính là Internet.
Mạng MAN (Metropolitan Area Network)
Mạng MAN là mạng đô thị, kết nối nhiều mạng LAN trong phạm vi một thị trấn, thành phố hoặc tỉnh thông qua các dây cáp và phương tiện truyền dẫn. Loại mạng này thường được sử dụng cho các tổ chức, doanh nghiệp có nhiều chi nhánh, bộ phận cần kết nối với nhau.
Mạng Intranet
Intranet là mạng nội bộ mở rộng, cho phép người dùng bên trong truy cập tất cả thông tin và tài nguyên nội bộ mà không cần phải phụ thuộc vào công ty bên ngoài. Mạng Intranet có thể bao gồm các mạng LAN, WAN và MAN.
Mạng SAN (Storage Area Network)
Mạng SAN cung cấp hạ tầng tốc độ cao để truyền tải dữ liệu giữa các thiết bị lưu trữ và máy chủ. Hiệu suất của máy chủ trong mạng SAN rất cao, với khả năng chuyển dữ liệu nhanh chóng và các tính năng dự phòng. Mạng SAN có thể kết nối các thiết bị trong khoảng cách lên tới 10 km.
Lợi ích của mạng máy tính là gì?
Mạng máy tính đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống và công việc, đặc biệt trong thời đại công nghệ 4.0. Vậy ý nghĩa cơ bản nhất của mạng máy tính là gì, tiếp tục tìm hiểu trong phần này:
Giao tiếp và chia sẻ thông tin
Mạng máy tính giúp chúng ta kết nối và giao tiếp một cách dễ dàng qua nhiều phương thức khác nhau như email, trò chuyện trực tuyến, mạng xã hội, và các dịch vụ truyền thông khác. Nhờ đó, mọi người có thể nhanh chóng chia sẻ tài liệu, hình ảnh, video và nhiều loại thông tin khác chỉ trong vài giây.
Truy cập thông tin
Nhờ mạng máy tính, chúng ta có thể kết nối với Internet và truy cập kho thông tin khổng lồ từ khắp nơi trên thế giới. Bạn có thể dễ dàng tìm kiếm thông tin, đọc tin tức, xem video, nghe nhạc và tham gia nhiều hoạt động trực tuyến khác chỉ với một hệ thống mạng.
Làm việc từ xa
Mạng máy tính cho phép chúng ta làm việc từ bất kỳ đâu, không còn bị giới hạn bởi khoảng cách địa lý. Nhờ đó, bạn có thể học tập, làm việc, và tham gia các cuộc họp trực tuyến từ mọi nơi mà không cần phải có mặt tại văn phòng.
Chia sẻ tài nguyên
Một lợi ích lớn của mạng máy tính là khả năng chia sẻ tài nguyên nhanh chóng. Bạn có thể dễ dàng kết nối với các thiết bị như máy in, máy chiếu, ổ đĩa mạng và các thiết bị khác, giúp công việc trở nên tiện lợi và hiệu quả hơn.
Tiết kiệm thời gian và chi phí
Mạng máy tính giúp giảm thiểu chi phí và thời gian cho việc truyền thông, giao tiếp và làm việc từ xa. Bạn không cần phải di chuyển đến một địa điểm cụ thể, mà có thể thực hiện các công việc này thông qua mạng, giúp tiết kiệm đáng kể chi phí và thời gian.
Tăng hiệu suất làm việc
Mạng máy tính cho phép nhiều người cùng làm việc trên một dự án, chia sẻ tài liệu và cập nhật thông tin một cách liên tục. Nhờ vào sự đồng bộ này, công việc nhóm trở nên hiệu quả hơn và năng suất làm việc được cải thiện rõ rệt
Một số tội liên quan đến việc sử dụng mạng máy tính và các mức phạt
Mạng máy tính mang lại nhiều lợi ích cho cuộc sống, nhưng cũng tồn tại những đối tượng lợi dụng sự phát triển của nó để vi phạm pháp luật. Dưới đây là một số tội phạm liên quan đến việc sử dụng mạng máy tính và các mức phạt tương ứng.
Tội cản trở hoặc gây rối loạn hoạt động của mạng máy tính
Theo Điều 287 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi năm 2017), hành vi cản trở hoặc gây rối loạn hoạt động của mạng máy tính bao gồm:
- Tự ý xóa, hủy hoại, hoặc thay đổi phần mềm, dữ liệu điện tử, hoặc ngăn chặn trái phép việc truyền tải dữ liệu trên mạng máy tính, mạng viễn thông.
- Các hành vi khác gây gián đoạn hoặc rối loạn hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn thông hoặc phương tiện điện tử.
Các đối tượng vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau:
- Thu lợi bất chính từ 50 – dưới 200 triệu đồng.
- Gây thiệt hại từ 100 – dưới 500 triệu đồng.
- Làm gián đoạn, ngưng trệ hoạt động của mạng từ 30 phút đến dưới 24 giờ, hoặc từ 03 đến 10 lần trong 24 giờ.
- Làm đình trệ hoạt động của cơ quan, tổ chức từ 24 đến dưới 72 giờ.
Mức phạt thấp nhất cho tội này là phạt tiền từ 30 – 200 triệu đồng hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm. Mức phạt cao nhất là phạt tù từ 07 đến 12 năm nếu hành vi phạm tội liên quan đến các hệ thống quan trọng như bí mật quốc gia, quốc phòng, hoặc gây thiệt hại từ 1,5 tỷ đồng trở lên.
Tội sử dụng mạng máy tính để chiếm đoạt tài sản
Theo Điều 290 Bộ luật Hình sự 2015, người sử dụng mạng máy tính để chiếm đoạt tài sản thông qua các hành vi sau có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự:
- Sử dụng thông tin tài khoản, thẻ ngân hàng để chiếm đoạt tài sản của chủ tài khoản hoặc thanh toán hàng hóa, dịch vụ.
- Làm, sử dụng, mua bán thẻ ngân hàng giả để chiếm đoạt tài sản.
- Truy cập bất hợp pháp vào tài khoản của tổ chức, cá nhân để chiếm đoạt tài sản.
- Lừa đảo qua thương mại điện tử, thanh toán điện tử hoặc kinh doanh đa cấp, tiền tệ, chứng khoán qua mạng để chiếm đoạt tài sản.
- Thiết lập hoặc cung cấp trái phép dịch vụ viễn thông, internet nhằm mục đích chiếm đoạt tài sản.
Mức phạt thấp nhất cho tội này là cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm. Mức phạt cao nhất có thể lên đến 20 năm tù nếu tài sản chiếm đoạt trị giá 500 triệu đồng trở lên hoặc số lượng thẻ giả lên tới 500 thẻ trở lên.
Tội sử dụng mạng máy tính để đánh bạc
Việc sử dụng mạng máy tính để đánh bạc hoặc tổ chức đánh bạc trực tuyến đang ngày càng phổ biến. Theo Công văn 196/TANDTC-PC, việc đánh bạc trực tuyến thông qua mạng máy tính hoặc viễn thông bao gồm việc sử dụng các phương tiện điện tử để tổ chức các sòng bạc online hoặc các hình thức cá cược, lô đề qua mạng.
Trong trường hợp người phạm tội chỉ sử dụng mạng để liên lạc (như gửi tin nhắn qua email, Zalo, Viber để ghi số đề hoặc cá cược) mà không trực tiếp tham gia các trò chơi ăn thua bằng tiền hoặc vật phẩm qua mạng, thì không bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội này.
Người sử dụng mạng máy tính để đánh bạc có thể bị phạt tù từ 03 đến 07 năm, theo quy định tại Điều 321 Bộ luật Hình sự 2015.
Những tội phạm liên quan đến mạng máy tính ngày càng tinh vi, vì vậy việc hiểu rõ luật pháp và các hình phạt là cần thiết để bảo vệ quyền lợi và an toàn thông tin của bản thân trong môi trường số.
Mạng máy tính đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống hiện đại, mang lại nhiều lợi ích thiết thực như kết nối, chia sẻ thông tin, làm việc từ xa, và tiết kiệm thời gian lẫn chi phí. Cốc Cốc hy vọng rằng những kiến thức mạng máy tính là gì được chia sẻ trong bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về khái niệm mạng máy tính và hỗ trợ bạn trong việc lựa chọn hệ thống mạng phù hợp với nhu cầu cá nhân hay công việc của mình.
